Puer aeternus-Τρίτο μέρος (59)

Συνέχεια από:Πέμπτη, 8 Οκτωβρίου 2015
  Puer aeternus
Τρίτο μέρος

«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)

8 Σύγκρουση και παράνοια γ

Στο σημείο αυτό θέλω να παρουσιάσω έναν ενδιαφέροντα παραλληλισμό στο όνειρο μιας γυναίκας, η οποία είχε εντυπωσιακά οράματα και για τον λόγο αυτό ήταν εκτός πραγματικότητας. Είχε μεγάλη ανάγκη να εξωτερικεύσει το εσωτερικό υλικό, πράγμα που έκανε αφηγούμενη όσα είδε. Μετά όμως από κάθε αφήγηση είχε ένα αίσθημα, το οποίο γνωρίζουν πολλοί που αφηγούνται εσωτερικά βιώματα-το αίσθημα πως είναι κενή και εξαντλημένη. Τώρα τα είπα όλα και αισθάνομαι εντελώς κενή. Αυτό συμβαίνει επειδή, όταν αφηγείται κάποιος την εσωτερική εμπειρία, χάνει την ταύτιση. Ομολογεί δηλαδή μια εμπειρία, και αυτό που μένει είναι ένα μικρό ανθρώπινο πλάσμα, που διερωτάται: «Και τώρα τι;» Για όσο η εμπειρία παραμένει ένα εσωτερικό μυστικό, είναι ο άνθρωπος πλήρης από την εμπειρία. Η ίδια το έβρισκε ορθό να αφηγείται τα οράματα της και να απελευθερώνεται από αυτά. Σε κάποια στιγμή όμως ονειρεύτηκε πως της δείχνουν ένα μνημείο. Αυτό είχε την μορφή ενός γυμνού άνδρα, του οποίου κάρφωσαν ένα τεράστιο καρφί στον ώμο, το οποίο έβγαινε στον γοφό. Μια φωνή είπε: «Ο Λάζαρος είναι νεκρός, ο Λάζαρος είναι πάλι ζωντανός». Με ρώτησε τι σημαίνει αυτό το καρφί, αλλά δεν είχα ιδέα. Θυμήθηκα αχνά πως είχε κάποια σχέση με το αγκάθι στη σάρκα του Παύλου, αλλά τότε δεν γνώριζα καλά την Βίβλο. Της είπα μόνο πως στον Παύλο κάπου αναφέρεται ένα αγκάθι στην σάρκα. Το μοτίβο μού φάνηκε περίεργο, και κοίταξα στην Βίβλο, και βρήκα το χωρίο στην  β’ προς Κορινθίους επιστολή (12,7): «7 Καὶ τῇ ὑπερβολῇ τῶν ἀποκαλύψεων ἵνα μὴ ὑπεραίρωμαι, ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ σαρκί, ἄγγελος σατᾶν, ἵνα με κολαφίζῃ ἵνα μὴ ὑπεραίρωμαι». Βλέπουμε λοιπόν πως το αγκάθι στην σάρκα είναι εμπειρία αντίστροφη του πληθωρισμού. Όταν έχω μεγάλα οράματα ή εσωτερικές αποκαλύψεις, και ταυτίζομαι με αυτές, τότε δέχομαι ένα αγκάθι στην σάρκα, που μου θυμίζει την μικρότητα μου, την κοινοτοπία και την ανθρώπινη ατέλεια μου. Έτσι το εξέφρασε ο Παύλος. Στην γυναίκα αυτή ήταν το ίδιο. Δια των εσωτερικών της βιωμάτων είχε ένα τερατώδη πληθωρισμό, και το τελευταίο αυτό όνειρο προσπαθούσε να της δείξει, πως η εσωτερική της εμπειρία είναι επίσης μια πληγή, ένα διαρκές βάσανο. Είναι κάτι που την καθιστά ατελή και τρωτή. Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι αποκαλύψεις αυτές ήταν το αγκάθι στην σάρκα.

Στο μυθιστόρημα μας έχουμε το ίδιο μοτίβο, πράγμα που υποδηλώνει πως στο αίσθημα ενοχής κρύβεται τεράστιος πληθωρισμός. Από τους σχιζοφρενικούς ξέρουμε πως ισχυρίζονται ότι είναι ο Χριστός, ενώ άλλοι ισχυρίζονται πως προκάλεσαν τον παγκόσμιο πόλεμο. Η διαφορά μεταξύ αυτών των δυο δεν είναι και πολύ μεγάλη. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται περί μεγαλομανίας, η οποία από την μια στιγμή στην άλλη αλλάζει, και ενώ την μια στιγμή προκάλεσαν τον πόλεμο, την άλλη είναι σωτήρες του κόσμου. Μόλις περάσουν το κατώφλι, τα δυο αυτά είδη πληθωρισμού είναι ένα και το αυτό. Αυτό είναι μόνο η ακραία κατάσταση εκείνου, που σε μικρότερο βαθμό νιώθουν όσοι έκαναν κάποια αμαρτία. Είτε το αντιμετωπίζουν διανοητικά και υποτιμούν το γεγονός, είτε πνίγονται με ένα παιδιάτικο τρόπο μέσα στην αμαρτία τους-με υστερία και τρομακτικά αισθήματα, ώστε όλοι να νιώθουν πως πρέπει να τους παρηγορήσουν. Αυτή είναι μια παθολογική αντίδραση. Είναι απλώς φυγή από την αναγνώριση τής πραγματικής ενοχής. Αυτή η χαρακτηριστική αντίδραση ενός διανοούμενου, είναι ένα επιπλέον σημάδι της συναισθηματικής αδυναμίας του Μελχιόρ: πληγώνεται με τα αισθήματα κατωτερότητας, και επειδή αυτό είναι πολύ επίπονο και ανυπόφορο, το άσπρο πουλί τον σηκώνει, με ένα είδος πνευματικής ανύψωσης, πάνω από τον εαυτό του.

Αργότερα θα δούμε πως ο Μελχιόρ κινείται μεταξύ των δυο αυτών κόσμων: του διανοητικού κόσμου των πνευμάτων του von Spät και του κόσμου του Φο-του συναισθηματικού κόσμου της μητέρας και των αγοριών. Αυτό δεν είναι το σχήμα μιας μάνταλα αλλά μιας έλλειψης. Δεν υπάρχει ισορροπία, και η άνιμα, η οποία θα στρογγύλευε τα πράγματα, λείπει. Η μητέρα θα ήταν μια γέρικη φιγούρα, όπως ο von Spät, και η άνιμα μια νεανική φιγούρα όπως  ο Φο. Αυτές οι δυο θα ολοκλήρωναν τον κύκλο. Όμως, οι δυο αυτοί πόλοι λείπουν. Πότε εμφανίζεται η γριά που πουλάει μήλα στον ένα αρσενικό πόλο, πότε στον άλλο, και η άνιμα λείπει εντελώς. Αυτό το γεγονός, μαζί με την έλλειψη οποιασδήποτε σχέσης, δείχνει την πλήρη απουσία της θηλυκής αρχής. Ο von Spät συνδέεται με την αναπαράσταση των άστρων, του στερεώματος, της μουσικής, της πνευματικότητας, της τάξης και της εξουσίας. Στον Φο από την άλλη ανήκουν: η μητέρα, τα δέντρα, τα ζώα και τα αγόρια.

Κτυπώντας τον τοίχο, ο Μελχιόρ πηγαίνει στον πόλο του von Spät. Στην αρχή του επιτίθενται, τον κατηγορούν και τον καταδικάζουν, αλλά καταφέρνει να ξεφύγει με την βοήθεια του άσπρου πουλιού. Μετά από αυτό καταλήγει στον von Spät, ο οποίος τον επαινεί, που ξεπέρασε τα αισθήματα ενοχής. Βλέπουμε λοιπόν, πως το πουλί είναι αγγελιαφόρος του von Spät. Το τρικ του συνίσταται στην έξοδο από το αίσθημα ενοχής με την βοήθεια μιας ψεύτικης πνευματικότητας. Αρκεί να κάνει λίγη γιόγκα η rebirthing (μια τεχνική αναπνοής, πολλές φορές χρησιμοποιείται για να βιώσει κανείς ξανά πως ήταν η γέννηση του), και είσαι πάλι ελεύθερος. Με τέτοια κόλπα, ο von Spät δίνει την δυνατότητα στον Μελχιόρ να ξεφύγει, και μετά τον συγχαίρει κιόλας.

Συνεχίζεται