Carl Friedrich von Weizsäcker (1912-2007)

Carl Friedrich von Weizsäcker (1912-2007)

Φυσικός, Φιλόσοφος, Ερευνητής της ειρήνης

Του Ernst Peter Fischer

«Στην αρχή ήθελα να γίνω μηχανοδηγός, αργότερα αστρονόμος. Στα δώδεκα μου χρόνια βίωσα μια εμπειρία την νύχτα της 1^ης Αυγούστου 1924: στα άστρα του ουρανό ο Θεός είναι παρών, και τα άστρα είναι γυάλινες σφαίρες. Πως συνδυάζονται αυτά τα δυο; Η επιστήμη και η θρησκεία είχαν συναντηθεί.  Το πρόβλημα της θεωρητικής φιλοσοφίας είχε τεθεί. Στα 14, ο Heisenberg με είχε χωρίς κόπο απομακρύνει από την αστρονομία, πείθοντας με πως η φυσική είναι η πραγματικά φιλοσοφική επιστήμη.»

Ο Carl Friedrich von Weizsäcker, διηγείται αυτά τα πράγματα από την πολύ πλούσια ζωή του, ενώ είναι ήδη διάσημος και έμπειρος άνδρας. Γεννήθηκε το 1912 στην πόλη Kiel. Ο πατέρας του ήταν ο Ernst von Weizsäcker, που επί Χίτλερ ήταν υφυπουργός στο υπουργείο εξωτερικών. Η οικογένεια Weizsäcker είχε τέσσερα παιδιά. Σ’ αυτά ανήκει και ο νεότερος αδελφός του Carl Friedrich, ο Richard, ο οποίος υπήρξε πρόεδρος της γερμανικής ομοσπονδίας ως μέλος της CDU. O Carl Friedrich θα μπορούσε να είχε γίνει πρόεδρος πριν από τον αδελφό του, όταν το 1970, η SPD, της οποίας ηγείτο ο Willy Brandt, τον είχε προτείνει για το αξίωμα. Ο ίδιος αρνήθηκε ευγενώς την προσφορά.

Ας πάμε όμως πίσω, στην αρχή, και ας διαβάσουμε τι γράφει στην βιογραφία του, για να μάθουμε με τι ακριβώς συνέβη εκείνη την νύχτα: «Για τα δωδέκατα γενέθλια μου ευχήθηκα ένα περιστρεφόμενο χάρτη του έναστρου ουρανού, όπου ήταν δυνατόν να οριστούν η μέρα και η ώρα. Με τον χάρτη ξέφευγα από τους ανθρώπους και βυθιζόμουν στην ζεστή, θαυμάσια έναστρη νύχτα. Η εμπειρία μιας τέτοιας νύχτας δεν μπορεί να αποδοθεί με λόγια. Μπορώ όμως να αποδώσω τον λογισμό που ξεσηκώθηκε μέσα μου, όταν η εμπειρία είχε περάσει. Στην άρρητη μακαριότητα του έναστρου ουρανού ο Θεός ήταν κατά κάποιο τρόπο παρών. Ταυτόχρονα γνώριζα ότι τα άστρα είναι γυάλινες σφαίρες, που αποτελούνται από άτομα, τα οποία υπακούν στους νόμους της φυσικής. Η ένταση μεταξύ αυτών των δυο αληθειών δεν μπορεί να είναι άλυτη. Πως μπορεί όμως να λυθεί; Θα ήταν δυνατόν να βρεθεί ακόμα και στους νόμους της φυσικής μια λάμψη του Θεού;

Ο Φυσικός

O 64-χρόνος τότε Carl Friedrich von Weizsäcker, το 1964, 51 χρόνια μετά την γιορτή την οποία μας περιγράφει, επισημαίνει με αυτά τα λόγια, στο κείμενο του Selbstdarstellung (αυτοπροσωπογραφία), τους δυο πόλους της ανθρώπινης εμπειρίας, προς του οποίους κατευθύνεται με την διάνοια του: την θρησκευτική εμπειρία που σημαίνει κάτι για τον άνθρωπο, και τα ερωτήματα σε θέματα φυσικών επιστημών, τα οποία πληροφορούν τον άνθρωπο για κάτι, και για την απάντηση των οποίων μπορούν να συμφωνήσουν αυτοί οι δυο πόλοι. Και οι δυο χαρακτηρίζονται από μεγάλο θαυμασμό. Η ένταση μεταξύ αυτών των δυο κομβικών σημείων είχε λάβει νέες διαστάσεις κατά την δεκαετία του ’20. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται ιδιαιτέρως με το όνομα του φυσικού Werner Heisenberg, κοντά στον οποίο ο von Weizsäcker είχε κάνει το 1933 την διδακτορική του εργασία. Το 1927, μόλις 26 ετών, ο Heisenberg είχε διαπιστώσει ποιες είναι οι ιδιότητες της πραγματικότητας στο επίπεδο των ατόμων. Σήμερα ονομάζουμε τις ιδιότητες αυτές «απροσδιοριστία», μια λέξη διάσημη αλλά το ίδιο μυστηριώδης όπως και τότε. Ο έφηβος von Weizsäcker δεν ήταν ακόμα 15 χρονών, και ζούσε τότε στο Βερολίνο, όταν σε κάποιο ταξί, ο Heisenberg του ανακοίνωσε μια τρελή υπόθεση: «Πιστεύω πως κατέρριψα τον νόμο της αιτιότητος». Ο von Weizsäcker περιγράφει αυτή την συνάντηση στο βιβλίο του Wahrnehmung der Neuzeit, και μας προδίδει τι τον συμβούλεψε ο Heisenberg: «Η Φυσική είναι ένα τίμιο εργόχειρο. Όταν θα το έχεις μάθει, τότε θα μπορείς να φιλοσοφήσεις πάνω σ’ αυτό.»

Ο von Weizsäcker ακολούθησε την συμβουλή αυτή, και όχι μόνο πρόσφερε στην εξέλιξη της φυσικής, αλλά το όνομα του γράφτηκε ανεξίτηλα στην ιστορία της. Αυτό είναι θαυμαστό αν ληφθεί υπόψιν ότι γεννήθηκε αργά. Με την καθυστερημένη αυτή γέννηση εννοούμε το εξής: όλοι εκείνοι οι φυσικοί που είχαν γεννηθεί λίγα χρόνια μετά τους Heisenberg και Pauli, διαπίστωναν στο τέλος των σπουδών τους ότι υπήρχε μια νέα φυσική, οι νόμοι της οποίας είχαν ήδη ανακαλυφθεί - από τους άλλους που είχαν την τύχη να γεννηθούν λίγα χρόνια νωρίτερα. Παρόλα αυτά, ο νεαρός von Weizsäcker, μαζί με τον Hans Bethe, έκανε μια ανακάλυψη άξια για Νόμπελ. Οι ειδικοί την ονομάζουν σήμερα «κύκλος Bethe-Weizsäcker», και περιγράφει μια κυκλική αντίδραση, κατά την οποία τα τρία στοιχεία: άνθρακας, άζωτο και οξυγόνο (και τα ισότοπα τους), μετατοπίζουν τα δομικά τους μέρη και έτσι παράγουν το ένα το άλλο. Κατά την διαδικασία αυτή παράγουν ακτινοβολία υψηλής ενέργειας και δίνουν έτσι σε άτομα υδρογόνου την δυνατότητα να παράξουν το στοιχείο ήλιο, δια της σύντηξης τους. Ο «κύκλος Bethe-Weizsäcker» εξηγεί για παράδειγμα από που πηγάζει η ενέργεια του ήλιου - δηλαδή από μια συνεχή και κυκλική σύντηξη πυρήνων.

Υπάρχει και ένα ανέκδοτο για τον ερωτευμένο von Weizsäcker, ο οποίος, μια ωραία μέρα καλοκαιριού, είναι μαζί με ένα κορίτσι, και κάθονται σε κάποιο λιβάδι. «Ο ήλιος λάμπει, θαυμάσια δεν είναι;» του λέει η καλή του. «Ναι», θα της είχε πει, «και εγώ είμαι ο μοναδικός άνθρωπος στον κόσμο που ξέρει πως το κάνει».

Ο Φιλόσοφος

Στα μέσα της δεκαετίας του ’30, ο von Weizsäcker εργάζεται ως βοηθός της Lise Meitner, η οποία βομβαρδίζει το ουράνιο με νετρόνια, χωρίς να αντιλαμβάνεται τι ακριβώς συμβαίνει, όταν χτυπηθούν οι πυρήνες των ατόμων. Το 1937, πριν την ανακάλυψη της διάσπασης του πυρήνα, ο von Weizsäcker εκδίδει το βιβλίο του «Ο πυρήνας του ατόμου». Αυτό είναι το πρώτο και τελευταίο του βιβλίο με θέμα την φυσική, γιατί τον βασανίζουν και τον απασχολούν άλλα ερωτήματα-πολιτικά και φιλοσοφικά.

Στα επόμενα χρόνια σκέφτεται πολύ έντονα περί της ερμηνείας και σημασίας της κβαντικής μηχανικής, και στη μέση του πολέμου, το 1943, εκδίδει τις σκέψεις του στο βιβλίο «Zum Weltbild der Physik» (Περί της κοσμοθεωρίας της φυσικής). Το βιβλίο αρχίζει με τις ακόλουθες προτάσεις: «Πριν από μερικές δεκαετίες η φυσική κατείχε μια κλειστή κοσμοθεωρία. Αυτή πρόσφερε ένα πλαίσιο, στο οποίο ταίριαζαν όλα τα γνωστά φυσικά φαινόμενα. Ως υπόδειγμα επιστημονικής κοσμοθεωρίας είχε αποφασιστική επίδραση σε άλλες επιστήμες. Οι επιδράσεις της επεκτείνονταν μέχρι και τα μεγάλα ερωτήματα της κοσμοθεωρίας, και βοήθησαν στην διαμόρφωση του προσώπου που χαρακτήριζε την εποχή. Η κοσμοθεωρία αυτή δεν υπάρχει πια.» Για να το πούμε με μεγαλύτερη ακρίβεια, δεν υπάρχει πια ως ένα ενιαίο στρώμα, το οποίο πρόσφερε η παλιά κλασσική φυσική, και το οποίο είχε ωθήσει πχ τον Καντ να γράψει την «Κριτική του καθαρού Λόγου». Οι σκέψεις του von Weizsäcker περί της «Κοσμοθεωρίας της νέας φυσικής» εκδίδονται ακόμα, ευτυχώς. Όποιος ενδιαφέρεται για τον συγγραφέα και την γοητευτική του ικανότητα, να στοχάζεται την φυσική και την φιλοσοφία μαζί, και να παρουσιάζει την επιστημονική πτυχή μέσα στην ανθρώπινη προσπάθεια να βρει σαφήνεια, αυτό το βιβλίο είναι χρυσωρυχείο. Πουθενά άλλου δεν είχαν εμπλακεί τόσο στενά αυτοί οι δυο τομείς του πνεύματος (που για τον Bohr ήταν συμπληρωματικοί), όσο μέσα σε αυτό το βιβλίο. Και πουθενά αλλού δεν φαίνεται πιο ξεκάθαρα, γιατί είναι δικαιολογημένο και επιβεβλημένο, να παρουσιάσουμε τον von Weizsäcker ως φυσικό και ως φιλόσοφο. Το θαυμάσιο έργο του μόλις 30χρονου τελειώνει με την προσδοκία, πως μια μέρα «ίσως ένας καινούριος άνθρωπος ανοίξει τα μάτια του και με θαυμασμό δει τον εαυτό του ενώπιον μιας νέας φύσης». Αυτό δε θα το σχολιάσουμε περαιτέρω, και το θεωρούμε ως πρόκληση για την εποχή μας.

Μετά το τέλος του πολέμου ακολουθούν άλλα μεγάλα έργα. «Die Einheit der Natur» (Η ενότητα της φύσης) το 1971 και «Aufbau der Physik» (Η δομή της φυσικής) το 1985. Σε μεγάλη ηλικία, το 1992, προσπαθεί με ένα καταληκτικό έργο του «Zeit und Wissen»(Χρόνος και γνώση), να παρουσιάσει μια αναδόμηση της φυσικής, την οποία(φυσική) δεν αντιλαμβάνεται ως περιγραφή της φύσης, αλλά (όπως ο Bohr) ως περιγραφή αυτού που ο άνθρωπος γνωρίζει για την φύση. Στην προσπάθεια του αυτή, ο von Weizsäcker ξεκινά από τις απαρχές της μεταφυσικής της δύσεως, που είναι ο λόγος του Παρμενίδη, βάσει του οποίου γνώση και Είναι, είναι το ίδιο πράγμα, και φτάνει μέχρι το τέλος αυτού του τρόπου σκέψης που ορίζεται από μια ερώτηση του Martin Heidegger: «Αποκαλύπτεται ο χρόνος μέσα στον ορίζοντα του Είναι;»

Μπορούμε απλώς να θαυμάσουμε την ποικιλία των θεμάτων με την οποία ο von Weizsäcker ασχολείται στο «Η ενότητα της φύσης», και τα οποία εμπλουτίζει. Πέραν από την επιστήμη τον απασχολεί και η φιλοσοφία της γλώσσας. Αναπτύσσει μια ερμηνεία του χρόνου και της κατεύθυνσης του, και παρουσιάζει μια ερμηνεία της πληροφορίας και την αξιολόγηση της νέας επιστήμης που αναδύεται, της Κυβερνητικής. Με αυτά αναφέραμε μόνο μερικές πτυχές των πλούσιων στοχασμών του. Ο von Weizsäcker διατυπώνει τις σκέψεις του πάντα με κομψότητα και με ένα τρόπο ώστε να εντυπώνονται στον αναγνώστη. Για την κατανόηση της πληροφορίας πχ, προτείνει δυο μεγαλειώδεις και θεμελιώδεις θέσεις, τις οποίες αξίζει να στοχαστεί κανείς: «Η πληροφορία είναι ότι καταλαβαίνει ο καθένας», και «πληροφορία είναι ότι γεννά πληροφορία».

Περί ευθύνης

Με τέτοιες εργασίες ο von Weizsäcker απομακρύνεται από την φυσική και πλησιάζει όλο και πιο πολύ την φιλοσοφία. Αν και το 1945 είχε αναλάβει την διεύθυνση ενός τμήματος του Ινστιτούτου Max-Planck φυσικής στην πόλη Göttingen, δεν ήταν ιδιαίτερα ευτυχισμένος και παραγωγικός. Οι ακαδημαϊκοί του στόχοι ήταν άλλοι. Και έναν από τους στόχους είχε επιτύχει το 1957, όταν το Πανεπιστήμιο του Αμβούργου του πρόσφερε την έδρα της φιλοσοφίας. Εδώ όχι μόνο έχει την δυνατότητα να ασχοληθεί με πολυάριθμα ερωτήματα που εξετάζουν την πορεία της επιστήμης με τα εργαλεία της θεωρίας επιστήμης. Ως φιλόσοφος που είναι, του δύνεται η δυνατότητα να στραφεί προς ερωτήματα περί ευθύνης του ερευνητού, που χωρίς αμφιβολία τον απασχολούν προσωπικά. Αυτός και ο δάσκαλος του, ο Heisenberg, δούλεψαν κατά την περίοδο του Γ' Ράιχ στο «Uranverein» (Σύλλογος μελέτης ουρανίου), όπου κάθονταν και σκέφτονταν, για το ποιες είναι οι πρακτικές συνέπειες της ανακάλυψης του Otto Hahn, δηλαδή η διάσπαση του πυρήνα. Ο σκοπός τους ήταν η κατασκευή της ατομικής βόμβας, για τον Χίτλερ.

Μετά το 1945, ο von Weizsäcker χρησιμοποιούσε με μεγάλη ευχαρίστηση την διατύπωση, πως «μόνο με την χάρη του Θεού» προφυλάχθηκε από τον πειρασμό να κατασκευάσει την γερμανική ατομική βόμβα. Πολλοί σύγχρονοι μας τον πίστεψαν, και είναι πρόθυμοι να συνεχίσουν να τον πιστεύουν. Εν τω μεταξύ όμως, υπάρχουν ενδείξεις, ότι ο von Weizsäcker δεν ήταν και τόσο φιλειρηνικός και αθώος, όπως μας παρουσιάζεται μετά το 1945 - ή ίσως θα πρέπει να πούμε: όπως μας πούλησε το παραμύθι μετά το ‘45. Φαίνεται πως στον Uranverein δεν έκανε στοχασμούς μόνο σε θέματα της φυσικής, αλλά και σε θέματα πολιτικής. Και φαίνεται πως είχε την φανταστική ελπίδα, ότι με το νέο όπλο θα γίνει ο ίδιος Führer του «Führer». Αυτός ήταν που είχε πείσει τον Heisenberg, το 1941, να πάνε στην από τους ναζί κατεχόμενη Κοπεγχάγη, και να συζητήσουν με τον Bohr για την δυνατότητα κατασκευής ατομικών όπλων. Το όλο εγχείρημα το παρακολουθούσε προφανώς η Gestapo. Και την ίδια χρονιά, ενώ τα γερμανικά άρματα κατευθύνονταν προς την Μόσχα, ο von Weizsäcker είχε καταθέσει την ανίερη ευρεσιτεχνία του για την «Μέθοδος παραγωγής ενέργειας και νετρονίων μέσω εκρήξεως, πχ σε μια βόμβα». Για  το θέμα αυτό υπάρχει μάλιστα αναφορά και στο περιοδικό Der Spiegel (11/2010, σελ. 72). Για το έγγραφο αυτό της ευρεσιτεχνίας, το οποίο ανακαλύφθηκε το 1990 στην Μόσχα, δεν μάθαμε δυστυχώς από τον ίδιο.

Ο von Weizsäcker προσπάθησε σε μια διάλεξη του, το 1980, να δώσει μια «δικαιολογία του ρόλου που έπαιξε» στην ανάπτυξη του τομέα της πυρηνικής φυσικής και της ατομικής βόμβας. Οι κεντρικές προτάσεις λένε, ότι κάνει αυτή την διάλεξη λόγω μιας επίγνωσης που απέκτησε, και αυτή ήταν μια «ηθική επίγνωση», από την οποία δεν μπορούσε να ξεφύγει. Και αυτή η επίγνωση είναι: «Η επιστήμη φέρει την ευθύνη για τις συνέπειες των ανακαλύψεων της». Είναι πολύ πιθανόν να πήρε ένα μεγάλο χειροκρότημα του κοινού για την πρόταση αυτή. Ο von Weizsäcker ίσως να ήθελε να πετύχει ακριβώς αυτό, και τίποτε άλλο. Με την πρόταση αυτή απαλλάσσει το κοινό -δηλαδή εμάς- από την ευθύνη, και μας πουλάει το παραμύθι ότι αυτός μόνος του σηκώνει όλο το βάρος της ευθύνης. Και εμείς μπορούμε ανέμελοι να ησυχάσουμε, και να τα ρίχνουμε στην επιστήμη, γιατί αυτή (και όχι εμείς) έπαιξε με την φωτιά. Το μόνο που μας απομένει να κάνουμε είναι να χειροκροτήσουμε τον φιλόσοφο, για τον οποίο πιστεύουμε (αν όχι προηγουμένως, αλλά οπωσδήποτε μετά την ομιλία αυτή) ότι έπραττε πάντα με αίσθηση της ευθύνης του. Έτσι ήθελε ο von Weizsäcker να τον βλέπουμε, και έτσι τον βλέπαμε για δεκαετίες. Αλλά έπραξε όμως έτσι; Έχουμε τις αμφιβολίες μας οι οποίες πληθαίνουν.

Η διάσπαση του πυρήνα

 Ο νεαρός von Weizsäcker είχε περάσει τον καιρό του στα εργαστήρια του Otto Hahn στο Βερολίνο, όπου το 1938 ο Hahn είχε επιτύχει την διάσπαση του πυρήνα του ουρανίου. Σύμφωνα με τον von Weizsäcker, οι δυο τους συζήτησαν την επιστημονική αυτή επιτυχία, αμέσως μετά την ανακάλυψη. Ο Hahn φοβόταν ότι η ανακάλυψη του «θα γίνει πολύ γρήγορα γνωστή σε όλο τον κόσμο», πράγμα πολύ άσχημο, γιατί η μέθοδος αυτή μπορεί να οδηγήσει σε «απελευθέρωση της ενέργειας του πυρήνα» και «χρήση της ως όπλο» - ένα όπλο ισχυρότερο από όλα όσο είχαν κατασκευαστεί μέχρι τότε. «Τον Hahn είχε τρομάξει το γεγονός ότι τα όπλα αυτά θα μπορούσαν πέσουν στα χέρια του Χίτλερ», όπως γράφει ο von Weizsäcker, πράγμα με πολλά ερωτηματικά. Ο λόγος είναι, ότι χωρίς την ερμηνεία που έδωσαν στις παρατηρήσεις του Hahn, η Lise Meitner και ο ανιψιός της Otto Robert Frisch, τίποτα δεν ήταν γνωστό περί «απελευθέρωσης της ενέργειας του πυρήνα». Ο Hahn πάντως δεν καταλάβαινε τίποτα. Αυτά λοιπόν πρέπει να τα σκέφτηκε μόνος του ο νεαρός von Weizsäcker, ο οποίος ήταν μόλις 26 ετών το 1938. Και γι’ αυτό παραξενεύει ακόμα πιο πολύ αυτό που ο von Weizsäcker γράφει μια επιστολή προς τον φιλόσοφο Georg Picht, μετά την συνάντηση του με τον Hahn: «1. Αν είναι δυνατόν να κατασκευαστούν ατομικά όπλα, θα βρεθεί στον κόσμο κάποιος που θα τα κατασκευάσει. 2. Όταν θα έχουν κατασκευαστεί θα βρεθεί κάποιος που θα τα χρησιμοποιήσει στον πόλεμο. 3. Επομένως, η ανθρωπότητα θα μπορέσει να επιζήσει την χρήση της μοντέρνας τεχνολογίας, μόνο εάν καταργηθεί ο θεσμός του πολέμου». Αυτό σημαίνει ότι ο von Weizsäcker δεν ενδιαφερόταν για τα πειράματα με το ουράνιο, τα οποία είχαν σκοπό την βαθύτερη κατανόηση της δομής των ατόμων. Η προσοχή του ήταν στραμμένη, εάν κρίνουμε από αυτά που έγραψε, αποκλειστικά στην πολιτική πτυχή του πράγματος. Κατάλαβε ότι βρίσκεται πάνω στον δρόμο προς την ατομική βόμβα, και αυτό ήθελε να το εκμεταλλευτεί με διπλωματικό τρόπο-ανεξαρτήτως των συσχετίσεων ισχύος.

Ο ερευνητής της ειρήνης

Ας εστιαστούμε στην τελευταία πρόταση του αποσπάσματος που παραθέσαμε: «υπέρβαση του θεσμού του πολέμου». Αυτός ο στοχασμός είναι από πολύ νωρίς το λάιτ μοτίφ στη ζωή του von Weizsäcker. Χρησιμοποιεί την πρόταση αυτή συχνά στα γράμματα του. Το 1987 για παράδειγμα, όταν ως «πολύ δικός σας» γράφει στον «αξιότιμο κύριο προϊστάμενο του κράτους» Erich Honecker,  ότι «η παρούσα δομή της ανθρωπότητας δεν θα μπορούσε να παρεμποδίσει την κατασκευή ατομικών όπλων» και ότι «η μοναδική λύση είναι η διαρκής υπέρβαση του θεσμού του πολέμου». Το θέμα παραμένει επίκαιρο, και το 1995, γράφει στον πρόεδρο της Γαλλίας, όπου εκθέτει τους λόγους για τους οποίους η χώρα του δεν πρέπει να προχωρήσει στις πυρηνικές δοκιμές στον Ειρηνικό, και δίνει επίσης το γενικό πλαίσιο της υπόθεσης: «1. Αν είναι δυνατόν να κατασκευαστούν ατομικά όπλα, θα βρεθεί στην σημερινή ανθρωπότητα κάποιος που θα τα κατασκευάσει. 2. Όταν θα έχουν κατασκευαστεί θα βρεθεί κάποιος στην σημερινή ανθρωπότητα που θα τα χρησιμοποιήσει με τρόπο στρατιωτικό. 3. Η ατομική βόμβα είναι ένα ξυπνητήρι. Είναι το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα μοντέρνας οπλικής τεχνολογίας. Στο βάθος χρόνου η ανθρωπότητα θα έχει μόνο μια επιλογή: είτε θα υπερβεί τον θεσμό του πολέμου, είτε θα καταστραφεί».

Δεν πληροφορούμαστε δυστυχώς πουθενά, με ποιο τρόπο von Weizsäcker θέλει να υπερβεί τον θεσμό του πολέμου. Η τρίτη καριέρα του von Weizsäcker, αυτή του ερευνητή της ειρήνης, δείχνει μάλλον ρηχή, ψεύτικη και επιτηδευμένη.

Η καριέρα αυτή ξεκινά στο Αμβούργο, στην έδρα της φιλοσοφίας, όταν το 1957 διατυπώνει την λεγόμενη Göttinger Erklärung (διακήρυξη που υπογράφτηκε στην πόλη Göttingen), εναντίον του εξοπλισμού του γερμανικού στρατού με ατομικά όπλα. Το 1961 υποκινεί το λεγόμενο μνημόνιο που υπογράφτηκε στην πόλη  Tübingen. Η φωνή του εισακούεται, κυρίως από το 1963, όταν του δόθηκε το βραβείο ειρήνης του συλλόγου Γερμανών βιβλιοπωλών. Στην ευχαριστήριο ομιλία του απαιτεί την δημιουργία μιας παγκόσμιας εσωτερικής πολιτικής - σήμερα ακούμε κάτι παρόμοιο, αλλά με το παραφουσκωμένο όνομα «Global Governance». Η δημόσια δόξα του von Weizsäcker μεγαλώνει συνεχώς. Κανένα αμφιθέατρο δεν είναι αρκετά μεγάλο για να χωρέσει όσους θέλουν να παρακολουθήσουν τις διαλέξεις του. Οι διαλέξεις του, που έχουν ένα υπόβαθρο φιλοσοφίας-φυσικής, περιλαμβάνουν προτάσεις για ειρηνικές δραστηριότητες, φωτίζουν την διατροφική κατάσταση του κόσμου, υποστηρίζουν την δημιουργία «ερευνητικού ιδρύματος για πρόληψη του πολέμου», όπως επίσης «ερευνητικού ιδρύματος μελέτης της δυτικής επιστήμης και ανατολικής σοφίας», και μας προετοιμάζουν για ένα «κήπο του ανθρώπινου».

Το ίδρυμα Max-Planck ιδρύει το 1970, στο Starnberger See ένα ινστιτούτο για τον von Weizsäcker, με σκοπό την διερεύνηση των συνθηκών ζωής σε ένα τεχνολογικό-επιστημονικό κόσμο, με θέματα όπως ο κίνδυνος ενός ατομικό πολέμου, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η διαμάχη βορά-νότου. Το 1980 βγαίνει στην σύνταξη, αλλά δεν ησυχάζει. Το αντίθετο μάλιστα, αφού παρουσιάζεται πια ως εκπρόσωπος ενός «ριζοσπαστικού πασιφισμού», που είναι γι’ αυτόν «η μοναδική χριστιανική δυνατότητα». Χρησιμοποιώντας την αυθεντία του, προσπαθεί με αμέτρητες ομιλίες και δοκίμια να οδηγήσει τους ανθρώπους σε μια «μεταβολή της συνείδησης». Αυτή του την προσπάθεια την τελεί με το εξής σύνθημα: «Δεν έχω να προσφέρω αισιοδοξία, αλλά ελπίδα».

Τα βιβλία του με θέμα την ειρήνη είχαν γίνει πολλαπλώς bestseller. Στα κείμενα αυτά μιλά συχνά για τον θεσμό του πολέμου, τον οποίο αρνείται να αποδεχθεί ως αναπόφευκτο. Το πως όμως θα καταφέρουν οι άνθρωποι να καταργήσουν αυτόν τον άθλιο θεσμό δεν το μάθαμε ακόμη. Είναι πολλά αυτά που ακόμα δεν γνωρίζουμε - και ίσως να’ ναι καλύτερα έτσι.

Mετάφραση Πέτρος