Το βάπτισμα της μετανοίας και το βάπτισμα του Πνεύματος

Τόσο η ευαγγελική περικοπή (Ιω. α’ 29-34), όσο και η αποστολική περικοπή (Πραξ. ιθ’, 1-8) πού ακούσαμε, αγαπητοί μου αδελφοί, κάνει λόγο για δύο βαπτίσματα - το ένα είναι το Βάπτισμα της μετανοίας και το άλλο είναι το Βάπτισμα εν αγίω Πνεύματι. Το Βάπτισμα της μετανοίας το επιτελεί ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, το Βάπτισμα εν αγίω Πνεύματι το επιτελεί ο Κύριος. Αυτά τα δύο Βαπτίσματα, έχουν βαθύτατη σημασία, τόσο για τη ζωή της Εκκλησίας, όσο και για τη ζωή όλων των πιστών. Από αρχαιοτάτων χρόνων Εκκλησία διέκρινε αυτά τα δύο Βαπτίσματα.

Θα ήθελα, λοιπόν, να εμβαθύνωμε θεολογικώς σ’ αυτό το θέμα, με αφορμή τη σημερινή εορτή, τη Σύναξι πού επιτελούμε προς τιμήν του αγίου Ιωάννου Προφήτου Προδρόμου του Βαπτιστού, ο Όποιος ομολογεί και κηρύττει τον Ιησούν Χριστόν, ως μείζονα αυτού και ως ερχόμενον για να βάπτιση ημάς εν Πνεύματι αγίω.

Το Βάπτισμα, είναι η μεγάλη αντιστροφή του ανθρώπου σε σχέσι με τη στάσι, πού επήρεν ο πρώτος άνθρωπος, ο Αδάμ, απομακρυνόμενος από τον Θεόν και ανακηρύττων τον εαυτό του θεό. Αυτή η στροφή προς τον Θεόν χρειάζεται οπωσδήποτε μετάνοια. Μετάνοια δε, είναι ακριβώς η αντιστροφή της στάσεως μας απέναντι του Θεού και απέναντι του κόσμου. Αντί να είναι ο εαυτός μας ο θεός, όπως ήταν ο πεπτωκώς Αδάμ δι’ εαυτόν, πρέπει ο άνθρωπος να απαρνηθη τον εαυτό του ως θεό. Να απαρνηθη τον εαυτό του, ως κέντρο του κόσμου και κέντρο της ζωής του και με την απάρνησι αυτή του εαυτού του να μετανοήση, να μεταστραφή και να υπόταξη το ίδιον θέλημα στο θέλημα του Θεού και με αυτόν τον τρόπον να ξεκινήση η καινούργια ζωή, η ζωή εν Χριστώ. Να άνοιξη δηλαδή ο δρόμος προς τη Βασιλεία του Θεού. Άλλ’ αυτό το γεγονός καθ΄ εαυτό δεν είναι η Βασιλεία του Θεού!!!

Η μετάνοια, δηλαδή, δεν είναι αρκετή για να φτάση κανείς στη Βασιλεία του Θεού. Είναι βεβαίως η πύλη την όποια πρέπει να πέραση κανείς δια την Βασιλείαν του Θεού και είναι απαραίτητο να την πέραση αυτήν την πύλη. Διότι δεν ημπορεί να φτάση στη Βασιλεία του Θεού, εάν δεν αντιστρέψη τη στάσι του πρώτου ανθρώπου, του Αδάμ, υποτάσσοντας το ιδικό του θέλημα στο θέλημα του Θεού. Με αυτόν τον τρόπον ανοίγει η στενή πύλη, όπως την ονομάζει ο Κύριος, η πύλη της μετανοίας. Μια πύλη, την όποια διέρχονται δια μέσου των αιώνων, όλοι οι όσιοι της Εκκλησίας μας, όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας. Και οι Μάρτυρες βεβαίως, οι οποίοι απαρνούνται τον εαυτό τους, όχι απλώς και μόνον το θέλημα τους, αλλά την ίδια τους την ύπαρξι απαρνούνται, χάριν του Θεού. Και οι όσιοι, οι όποιοι αφιερώνουν τη ζωή τους στο να απαρνηθούν το ίδιον θέλημα, είτε υποτασσόμενοι στο Γέροντα τους, είτε, εν πάση περιπτώσει, αγωνιζόμενοι να ευαρεστήσουν εις τον Θεόν. Όλοι αυτοί εισέρχονται από την πύλη της Βασιλείας, τη μετάνοια.

Είναι, λοιπόν, το Βάπτισμα της μετανοίας, το Βάπτισμα του Προδρόμου. Και όταν ο Απ. Παύλος ερωτά τους εν Εφέσω, όπως μας λέει στην αποστολική περικοπή πού ακούσαμε (Πραξ. ιθ’, 1-8), το ερώτημα πού έθεσε ήταν:

-«Βαπτιστήκατε»;
-«Ναι, βαπτιστήκαμε»
-«Στο όνομα ποίου»;
-«Εβαπτιστήκατε από τον Ιωάννη. Ακούσατε για το άγιο Πνεύμα;»
-«Όχι!…» «άλλ’ ούδ’ ει Πνεύμα άγιον εστίν ηκούσαμεν» (Πραξ. ιθ’, 2).
Άρα, το Βάπτισμα του Ιωάννου, το Βάπτισμα της μετανοίας, δεν είναι η ολοκλήρωσι της πορείας προς τη Σ ω τ η ρ ί α. Το Βάπτισμα της μετανοίας, όπως προείπαμε, είναι η πύλη, πού πρέπει να περάσωμε και είναι απαράβατη προϋπόθεσι αυτή. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος προς τη Βασιλεία του Θεού. Άλλα, εάν σταματήσωμε εκεί, δεν εισερχόμεθα στη Βασιλεία του Θεού. Το άγιο Πνεύμα δίδεται με το Βάπτισμα, το όποιο -Βάπτισμα- είναι εν αγίω Πνεύματι. Τούτο σημαίνει στο βάθος ορισμένα πράγματα, τα όποια συνοψίζονται σ’ αυτό πού ονομάζομε «Εκκλησία».

Τι προσφέρει το άγιο Πνεύμα περισσότερο άπ’ ό,τι προσφέρει το Βάπτισμα της μετανοίας; Το άγιο Πνεύμα περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη με ορισμένα χαρακτηριστικά. Μεταξύ των όποιων τα επικρατέστερα, θα έλεγα, είναι δύο:

-Είναι το Άγιο Πνεύμα, Αυτό πού φέρνει τη Βασιλεία του Θεού μέσα στον κόσμο, μέσα στην ιστορία, φέρνει δηλαδή τα έσχατα μέσα στην ιστορία. Όπως περιγράφουν οι Πράξεις των Αποστόλων την Πεντηκοστή, παραπέμποντας και χρησιμοποιώντας την προφητεία του Ιωήλ, το Πνεύμα έρχεται εν τοις εσχάτοις καιροίς. Και φέρνει τα έσχατα μέσα στην ιστορία. Δηλαδή, μας φέρνει αντιμέτωπους με τη Βασιλεία του Θεού και μας καλεί να εισαχθούμε στη Βασιλεία του Θεού.

-Και το άλλο χαρακτηριστικό του αγίου Πνεύματος είναι ότι αποτελεί κοινωνία- φέρνει την κοινωνία του άγιου Πνεύματος μέσα εις τον κόσμο, δημιουργώντας ακριβώς την Κοινότητα της Εκκλησίας! Την οικογένεια των τέκνων του Θεού (πρβλ. Ίω.α’, 12).

Έτσι, δεν ημπορεί κανείς να είναι μέλος της Βασιλείας του Θεού, να αγιασθή, να είναι άγιος! Πρώτον αν δεν ευρίσκεται μέσα στην Εκκλησία. Και δεύτερον αν μέσα στην Εκκλησία δεν βιώνει την εν Χριστώ σωτηρία, δεν συμμετέχει δηλαδή, στο Δείπνο της Βασιλείας, πού είναι η θεία Ευχαριστία. Η θεία Ευχαριστία, λοιπόν, είναι εκείνη η οποία πραγματώνει τη Βασιλεία του Θεού μέσα στην ιστορία και καλεί όσους επέρασαν από τη στενή πύλη της μετανοίας να γευθούν τους καρπούς του άγιου Πνεύματος, να γευθούν τη χαρά και την αγαλλίασι του Δείπνου της Βασιλείας. Γι΄ αυτό και η θεία Ευχαριστία τελείται πάντα στην Εκκλησία μας, ως γεγονός χαράς και αγαλλιάσεως. Και δεν τελείται ποτέ σε ήμερες και περιόδους νηστείας, όπως είναι η Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Γι΄ αυτό και συνδέεται με την Ανάστασι, και με την Κυριακή ήμερα. Διότι κάθε τέλεσι της θ. Ευχαριστίας είναι μια επανάληψι της Κυριακής. Είναι το Δείπνο της Βασιλείας!!!

Το άγιο Πνεύμα φέρνοντας τα Έσχατα, τη Βασιλεία του Θεού μέσα στην ιστορία, τούτο υποδεικνύει και σ’ αυτό μας καλεί: να προγευτούμε τη Βασιλεία, αφού έχωμε περάσει από τη στενή πύλη της μετανοίας. Γι’ αυτό και η Εκκλησία θέτει πάντοτε προϋποθέσεις για τη συμμετοχή στη θ. Ευχαριστία.

Άλλα θα ήθελα, αγαπητοί μου αδελφοί, να τονίσω, ότι δεν αρκεί η μετάνοια. Διότι υπάρχει μία τάσι να εξιδανικεύεται η μετάνοια. Ναι, επαναλαμβάνω: Είναι προϋπόθεσι η μετάνοια, δεν είναι όμως, το τέλος της πορείας. Εάν σταματήση και παραμείνη κανείς στη μετάνοια εις ουδέν ωφελεί. Το λέγω πολλές φορές ως παράδειγμα. Εάν η όσια Μαρία, η Αιγύπτια, η όποια όλη της τη ζωή, την αφιέρωσε σε σκληρή μετάνοια, δεν κοινωνούσε των Άχραντων Μυστηρίων προ του θανάτου της, διερωτώμαι, θα ήταν αγία; Θα είχε σωθή; Ημπορούμε να περιοριστούμε στη μετάνοια; Το λέγω αυτό, διότι υπάρχουν ορισμένες τάσεις και ορισμένες συγχύσεις γύρω από αυτό το θέμα. Άλλα νομίζω ότι η σημερινή ευαγγελική περικοπή και η σημερινή αποστολική περικοπή το ξεκαθαρίζει το θέμα.

Βάπτισμα μετανοίας! ναι απαραίτητος όρος για την αντιστροφή της πτώσεως, αλλά και να ακόλουθη το ουσιαστικότερον, το Βάπτισμα εν αγίω Πνεύματι, πού σημαίνει συμμετοχή στην κοινωνία του αγίου Πνεύματος. Συμμετοχή στη Βασιλεία του Θεού, την οποία σ’ αυτόν τον κόσμο, μέσ’ την Ιστορία, την φέρνει, την εικονίζει, την προσφέρει η Εκκλησία. Γι’ αυτό οι Πατέρες είπαν ότι έξω από την Εκκλησία δεν υπάρχει σωτηρία. Ημπορεί να μετανοήση κανείς στο κελλί του όλη του τη ζωή, ημπορεί να φτάση σε ύψη ασκήσεως τα όποια, επιτρέψτε μου να ειπώ, ημπορεί να βρή κανείς και εκτός της Εκκλησίας, και έκτος του Χριστιανισμού. Φοβερά ύψη ασκήσεως, αλλά σε τι ωφελεί, εάν δεν γευθή κανείς τη Βασιλεία του Θεού μέσα στην Εκκλησία;

Να! λοιπόν, αδελφοί μου, πόση σημασία έχει η Εκκλησία. Κάτι το όποιο το λησμονούμε, το παραμερίζωμε πολλές φορές και ιδιαίτερα στην εποχή μας.

Πρέπει, λοιπόν, να αναστήσωμε την Εκκλησία μέσα στις συνειδήσεις μας και μέσα στη σημερινή ζωή του ιδίου του Εκκλησιαστικού Σώματος, το όποιον εν πολλοίς έχει χάσει τη συνείδησι της ταυτότητας του. Δεν ξέρει τι είναι η Εκκλησία… Είναι ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα; Είναι ένα εθνικό κατασκεύσμα; Είναι ιδεολογικό περιτείχισμα; Είναι ληξιαρχείο; Είναι Ψυχολογικό ιατρείο; Τι είναι;…

Όπως προσπάθησα, εκκινών και αναφερόμενος στα σημερινά αναγνώσματα, να τονίσω, το Εκκλησιαστικό Σώμα, πρέπει να καταλάβη ότι πρώτιστα, κυρίως και πάντοτε είναι αυτή αύτη: η Ευχαριστιακή Κοινότητα, η όποια μας προσφέρει την κοινωνία του αγίου Πνεύματος και μ’ αύτόν τον τρόπο μας δίνει μια γεύσι της Βασιλείας του Θεού.

Αυτά, αγαπητοί μου αδελφοί, θα ήθελα ταπεινά να υπομνήσω στην αγάπη σας, ευρισκόμενος σ’ ένα χώρο Μοναστηριακό, όπου το Βάπτισμα της μετανοίας, η μετάνοια, αποτελεί το βασικό σκοπό της υπάρξεως και ζωής των ενασκούμενων αδελφών, όπου όμως, δεν παραμελείται και ο αγιασμός της Ευχαριστίας.

Προς τούτο, ας δοξάζωμε τον Θεό και ας τον παρακαλούμε η Εκκλησία μας -το εκκλησιαστικό Σώμα, εκάστη Εκκλησιαστική Κοινότητα- να βρή το σωστό δρόμο, τη σωστή ισορροπία, να βρη την ταυτότητα Της.

Έτσι, μ’ αυτόν τον τρόπο, δια πρεσβειών του Ιωάννου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού, θα αποτελεί η Εκκλησία μας μια εικόνα της Βασιλείας του Θεού μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο, ο όποιος πορεύεται χωρίς πυξίδα.

Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο όποιος ανεγνώρισε ότι το Βάπτισμα της μετανοίας δεν αρκούσε, άλλα χρειαζόταν το Βάπτισμα του άγιου Πνεύματος, αυτός ας μεσιτεύη για όλους μας, ώστε και με τη Χάρι του Κυρίου να περάσωμε τη στενή πύλη της μετανοίας και να γευθούμε, ήδη από τη ζωή αυτή, τη Βασιλεία του Θεού μέσα στην Εκκλησία και να αξιωθούμε να την ζήσωμε, εν πληρότητι, όταν ο Θεός δώση και έλθη δια να εγκαταστήση τη Βασιλεία του. Αμήν.

πηγή : ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

ΣΧΟΛΙΟ : ΑΡΧΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ

ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΙΘ´ 1 - 8

¹ Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ τὸν Ἀπολλὼ εἶναι ἐν Κορίνθῳ Παῦλον διελθόντα τὰ ἀνωτερικὰ μέρη ἐλθεῖν εἰς Ἔφεσον· καὶ εὑρὼν μαθητάς τινας ² εἶπε πρὸς αὐτούς· Εἰ πνεῦμα ἅγιον ἐλάβετε πιστεύσαντες; οἱ δὲ εἶπον πρὸς αὐτόν· Ἀλλ’ οὐδὲ εἰ Πνεῦμα ἅγιόν ἐστιν ἠκούσαμεν. ³ εἶπέ τε πρὸς αὐτούς· Εἰς τί οὖν ἐβαπτίσθητε; οἱ δὲ εἶπον· Εἰς τὸ Ἰωάννου βάπτισμα. ⁴ εἶπε δὲ Παῦλος· Ἰωάννης μὲν ἐβάπτισε βάπτισμα μετανοίας, τῷ λαῷ λέγων εἰς τὸν ἐρχόμενον μετ’ αὐτὸν ἵνα πιστεύσωσι, τοῦτ’ ἔστιν εἰς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν. ⁵ ἀκούσαντες δὲ ἐβαπτίσθησαν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ. ⁶ καὶ ἐπιθέντος αὐτοῖς τοῦ Παύλου τὰς χεῖρας ἦλθε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπ’ αὐτούς, ἐλάλουν τε γλώσσαις καὶ προεφήτευον.

  ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ 14

14 μη ταρασσεσθω υμων η καρδια πιστευετε εις τον θεον και εις εμε πιστευετε  ² εν τη οικια του πατρος μου μοναι πολλαι εισιν, ει δε μη, ειπον αν υμιν, πορευομαι ετοιμασαι υμιν τοπον ³ και εαν πορευθω και ετοιμασω υμιν τοπον παλιν ερχομαι και παραληψομαι υμας προς εμαυτον ινα οπου ειμι εγω και υμεις ητε  ⁴ και οπου εγω υπαγω οιδατε και την οδον οιδατε

 Κατά Ίωαννην α’, 12

12 ὅσοι δὲ ἔλαβον αὐτόν, ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς τὸ ὄνομα αὐτοῦ

Σ’ αυτό τό στημένο κείμενο υπάρχει όλη η εσχατολογική κακοδοξία. Μπορούμε εύκολα νά παρακολουθήσουμε τήν ταύτιση ιστορίας καί εκκλησίας. Καί τήν ταύτιση Θείας Ευχαριστίας καί Βασιλείας. Καί τήν ταύτιση Θείας Ευχαριστίας καί εσχάτων.

Τήν αποσιώπηση τού κηρύγματος μετανοίας τού ιδίου τού Κυρίου. Καί τήν παντελή έλλειψη αναφοράς τής πίστεως στόν Κύριο σάν απόλυτη προϋπόθεση ελεύσεως τού Αγίου Πνεύματος.

Πώς είναι δυνατόν νά θεωρείται θεολόγος κάποιος πού σκέφτηκε αυτή τήν φαιδρότητα περί τής Αγίας Μαρίας τής Αιγυπτίας;

Διά τού λόγου τό αναληθές υπάρχει ιστορία στό γεροντικό όπου νεαρά κόρη η οποια έπεσε στήν πορνεία καί μετανόησε με τήν στοργική παρέμβαση ενός από τούς γέροντες τής σκήτης πού διακονούσε, στόν δρόμο τής επιστροφής κατέβηκε ο Κύριος καί τήν πήρε μαζί Του, διότι ήταν τόσο απόλυτη η μετάνοιά της. Δέν αναφέρεται ότι κοινώνησαν στό δρόμο.

Πώς μπορεί νά ανεχθεί ένας χριστιανός νά ακούει νά ονομάζεται η υπακοή, υποταγή; Πώς μπόρεσε ο μεγάλος αυτός θεολόγος, ο δάσκαλος τής ελευθερίας, νά κάνει τέτοιο λάθος; Διότι στό βασανισμένο του μυαλό, πιστεύει στήν υποταγή τού Κυρίου στόν Πατέρα, πιστεύει ότι ο Κύριος είναι δεύτερος Θεός.

Καί πως ανεχόμαστε τήν ερμηνεία τής κοινωνίας τού Αγίου Πνεύματος σάν κοινότητα, σάν χριστιανική οικογένεια; Η αγάπη τού Πατρός καί η χάρις τού Κυρίου ημών Ιησού Χριστού καί η κοινωνία τού Αγίου Πνεύματος, δημιουργούν στήν ιστορία, δηλ στήν εκκλησία, μιά εικόνα τής Αγίας Τριάδος; Αυτή είναι η σωτηρία μας; Η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος δέν είναι η κοινωνία τής αληθείας; Δέν γινόμαστε κοινωνοί τής αληθείας τού Κυρίου; Τού Θεανθρώπου Ιησού Χριστού;

Η Βασιλεία τών Ουρανών δέν είναι ο ίδιος ο Κύριος; Ο ίδιος δέν είπε ότι η Βασιλεία τού Θεού βρίσκεται ανάμεσά σας, στούς μαθητές Του;

Πώς είναι δυνατόν η Βασιλεία νά είναι τό Άγιο Πνεύμα όπως ερμηνεύεται από τόν Ζηζιούλα, όταν ο Κύριος λέει στούς μαθητές Του : «εν τη οικια του πατρος μου μοναι πολλαι εισιν, ει δε μη, ειπον αν υμιν, πορευομαι ετοιμασαι υμιν τοπον». Τότε τί μπορεί νά σημαίνει «Εγώ ειμι η οδος και η αληθεια και η ζωή»;

Αυτή η ζωή δέν είναι η σωτηρία μας;

Ο σκοπός τού Ζηζιούλα είναι νά δημιουργήσει μιά εκκλησία μόνο μέ τό Άγιο Πνεύμα, χωρίς τόν Κύριο, μιά εκκλησία ενδοκοσμική, μιά οικογένεια εκκλησιών.

Τό εντυπωσιακό όμως σέ αυτή τήν ομιλια είναι ότι έγινε σέ μοναστήρι καί οι μοναχοί δέν τόν πέταξαν έξω, υποταγμένοι στον τύπο τού ράσου.

ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΖΗΖΙΟΥΛΑ;

Αμέθυστος